taariikhda sayid maxamed cabdulle xasan

 

SAYID MAXAMED CABDULLE XASAN wuxuu ku dhashay dhulka loo yaqaan ciid-nugaaleed ama laaso oo ah degmada buuhoodle, gaar ahaan baliga layiraahdo sacmodeeqo, oo magaaladda buuhoodle todobo mayl u jira kana xiga dhinaca waqooyi wuxuu dhashay gu,ga labaxay gobaysane waxaa la sheegaa inuu ahaa gu”barwaaqo ah oo dad iyo duunyo wixii dhashay ay hanaqaad noqdeen. Wuxuu dhashay sanadku markuu ahaa 7 april 1856 hooyada dhashay sayid maxamed waxaa la oran jiray magaceeda timiro seed magan taasi oo markii danbe caan ku noqotay (carro seed) halka aabaha dhalayna la oran jiray cabdulle xasan sheikh.

Sayid maxamed cabdulle xasan wuxuu ahaa halyeey soomaaliyeed oo loo yaqaan inuu ahaa hogaamiyihii kacdoonka daraawiishta ee ka dhanka ahaa gumaystihii reer yurub ee bariga africa halgankiisa oo socday intii u dhaxaysay 1895-1920 wuxuu ahaa mid uu u ga golahaa xornimada iyo madax banaanida ummda soomaaliyeed qormadaan ama dhiganahaan waxaan diirada ku saari doonaa halgankii sayid maxamed bilow ilaa dhamaad.

Bilowgii halganka:

Halgankii sayid maxamed cabdulle xasan wuxuu bilowday kadib markii uu kusoo laabtay soomaaliya 1895 –tii isaga oo ka yimi wadanka sucuudiga, markii uu ka soo dagay dakadda magaala xeebada ber-bera wuxuu arkay sida gumaystihii ingiriisku ugumaysto bulshadiisa, wuxuuna bilaabay inuu dadka ku baraarujiyo inay ka hortagaan oo ka dhiidhiyaan gumaystaha, sanadku markuu ahaa 1899 wuxuu sameeeyey dhaqdhaqaaq loo yaqaanay daraawiish, oo ahaa urur islaami ah oo u halgamayay difaaca iyo xornimada dadka soomaaliyeed.

Halgankii daraawiishta:

Daraawiishta oo uu hogaaminayey sayid maxamed cabdulle xasan waxay laga leen dagaalo dhowr ah gumaystayaashii ingiriiska talyaaniga iyo itoobiya, daraawiishtu waxay ku guulaysteen inay xoreeyaan dhul balaaran oo kamida ah dhul weynaha soomalia iyagoo qaab hubaysan kula dagaalamayay gumaystihii reer yurub, dagaalada ugu caansanaa waxaa kamid ahaa dagaalkii jidbaale, iyo kan dul madoba kuwaasi oo ay ku jabiyeen ciidamadii engiriiska.

Afkaarta iyo hadafka sayidka:

Sayid maxamed cabdulle xasan wuxuu ahaa nin leh afkaar qoto dheer oo kusaabsan madax-banaanida, diinta iyo midnimada soomaaliyeed.

Wuxuu aaminsanaa in dadka soomaaliyeed ay leeyihiin hal dhaqan, hal diin, iyo hal luuqad iyo waliba hal qaran ama dawlada ama dad isku mida loona baahan yahay inay istaageeraan si ay uga xoroobaan cadowgooda gumaystaha.

Waxaa kale oo xusid mudan in sayidku gabayadiisa iyo geeraradiisa kuwaasi oo ahaa kuwo aad u qiimo badan  intoobadan , uu ku dhiirigalin jiray dadkiisa inay halgamaan oo aysan waligood niyad jabin iska dulqaadaan heeryada gumaystaha.

Guntii iyo gabagabadii dhiganaha:

Sayid maxamed cabdulle xasan wuxuu ahaa halyey soomaaliyeed oo u soo halgamay xornimada iyo madax-banaanida ummada soomaaliyeed . taariikhdiisu waxay leedahay casharro badan oo kusaabsan qiimaha midnimda , dhiirigalinta, iyo sida loo wajoho cadawga dadka soomaaliyeed ee maanta nool waa inay xasuusutaan oo qadariyaan halgankii iyo dadaalkii uu sayid maxamed cabdulle xasan ku bixiyey xoriyadda iyo sharafta qarankiisa.